KOMUNIKAT konferencji o ochronie małoletnich w Kościołach Europy Środkowo-Wschodniej – podsumowanie

Skuteczna ochrona małoletnich wymaga współpracy wszystkich, którzy tworzą Kościół – podkreślano podczas zakończonej dziś w Warszawie międzynarodowej konferencji  „Naszą wspólną misją ochrona dzieci Bożych”. Podczas czterodniowych obrad delegaci Kościoła z 20 krajów Europy Środkowo-Wschodniej słuchali wykładów i dyskutowali w grupach o duchowych, teologicznych, prawnych i duszpasterskich aspektach kryzysu związanego z wykorzystywaniem seksualnym małoletnich przez księży.

W swoim przesłaniu do uczestników konferencji papież Franciszek zachęcił do wsłuchania się w wołanie osób skrzywdzonych. Wezwał, by „dobro pokrzywdzonych nie zostało zepchnięte na drugi plan względem źle pojętej troski o wizerunek Kościoła jako instytucji”.

Rozpoczynając obrady, prof. Hanna Suchocka z Papieskiej Komisji ds. Ochrony Małoletnich przyznała, że początkowo wydawało się, że problem wykorzystywania seksualnego ominął Europę Środkowo-Wschodnią. Okazało się jednak, że nie jest to prawdą, dlatego „uznaliśmy, że byłaby wskazana konferencja przedstawicieli tego regionu” – powiedziała b. premier. Dodała, że na miejsce obrad wybrano Polskę, bo tutaj ujawniono najwięcej spraw i toczy się najwięcej procesów.

Witając uczestników konferencji, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki wskazał, że gromadzą się tutaj, „żeby leczyć się z obojętności, a tym bardziej z lekceważenia krzywdy” ofiar. Z kolei przewodniczący Papieskiej Komisji ds. Ochrony Małoletnich kard. Seán O’Malley podkreślił „konieczność nawrócenia duszpasterskiego”, które zaczyna się od uznania prawdy o tym, co się wydarzyło i wysłuchania pokrzywdzonych. Wskazał, że troska o te osoby powinna być priorytetem duszpasterskim Kościoła.

Podczas Nieszporów, połączonych z modlitwą za zranionych, uczestnicy konferencji wysłuchali świadectw dwojga osób pokrzywdzonych wykorzystaniem seksualnym. O. Tarsycjusz Krasucki wskazał m.in. na przewlekłość kościelnych procesów w sprawie wykorzystywania seksualnego, jakiego dopuścili się duchowni, na brak informacji o jego przebiegu, a także na potrzebę przyznania pokrzywdzonym statusu strony, a nie jedynie świadka w postępowaniu kanonicznym.

W drugim dniu konferencji mówiono m.in. o odpowiedzialności pasterzy i konieczności głębokiego nawrócenia w obliczu grzechów i przestępstw wykorzystywania seksualnego małoletnich przez osoby duchowne.

W czasie porannej Eucharystii przewodniczący Papieskiej Komisji ds. Ochrony Małoletnich, kard. Seán O’Malley OFMCap wyraził ubolewacie z powodu przestępstw popełnianych przez duchownych. Nawiązując do liturgicznego wspomnienia św. Andrzeja Kima i Towarzyszy, powiedział: „trudno jest cierpieć dla Kościoła, ale jeszcze trudniejsze  może być cierpienie doznawane z rąk Kościoła i duchowieństwa kościelnego”. Zaznaczył, że powodem warszawskiego spotkania jest fakt, że „wielu naszych braci i sióstr cierpiało z rąk duchownych, którzy wykorzystując małoletnich popełniali złe czyny”.

W wystąpieniu zatytułowanym “Z sercem skruszonym” ks. Tomáš Halík, duszpasterz z Pragi w Republice Czeskiej zauważył, że ujawniana stopniowo, długo ukrywana i banalizowana pandemia nadużyć seksualnych, psychologicznych i duchowych oraz nadużywania władzy i autorytetu przez członków duchowieństwa jest jednym z aspektów głębokiego kryzysu Kościoła w dzisiejszym świecie. W krajach postkomunistycznych ma on szereg konkretnych przyczyn, w tym klerykalizm, triumfalizm oraz nadużycie władzy i autorytetu. Kryzys ten można przezwyciężyć jedynie odwagą, by zreformować wiele problemów – stwierdził znany czeski duszpasterz, psycholog i teolog.

Prof. dr Myriam Wijlens, profesor prawa kanonicznego w Erfurcie i członek Papieskiej Komisji ds. Ochrony Małoletnich, analizując prawodawstwo kanoniczne wskazała na konieczność odpowiedzialnego podchodzenia biskupów do przypadków tych przestępstw. Zaznaczyła, że spoglądając na przeszłość, można dostrzec wiele błędów pasterzy, którzy koncentrowali się bardziej na reputacji Kościoła niż na ochronie małoletnich.

Teologiczne konsekwencje wykorzystywania seksualnego nieletnich przez duchownych były głównym tematem w trzecim dniu konferencji. Dzielono się też doświadczeniami na temat praktyki ochrony małoletnich w poszczególnych krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

Na konsekwencje podważenia zaufania do duchownego, który wykorzystał seksualnie osobę małoletnią oraz niewłaściwej reakcji władz Kościoła zwrócił uwagę ks. dr Grzegorz Strzelczyk. Podkreślał, że od właściwej reakcji struktur Kościoła na wykorzystywanie seksualne nieletnich zależy w pewnym sensie samo przetrwanie wspólnot wiary. Wskazywał, że kościelna reakcja na dramat wykorzystania seksualnego nieletnich przez duchownych koncentruje się zwykle na aspektach prawnym, psychologicznym i duchowym. Refleksja teologiczna pozostaje nieco w cieniu, wydaje się jednak niezbędna do zrozumienia go w pełni.

Podkreślił, że Kościół, który głosi pojednanie dane ludziom w Chrystusie, może być wiarygodny tylko wtedy, gdy w obliczu wielkiego zła będzie zdolny do pokuty, która ma prowadzić do autentycznej i głębokiej przemiany ludzi.

Podczas obrad zapoznano się także z przykładami pracy Kościoła w Europie Środkowej i Wschodniej w dziedzinie zapobiegania wykorzystywaniu małoletnich oraz pomocy dla  ofiar tych przestępstw. Przedstawiono przykłady konkretnych działań prowadzonych w Chorwacji, na Węgrzech, w Republice Czeskiej, na Słowacji i w Polsce.

Adam Żak i Ewa Kusz – współinicjatorzy Centrum Ochrony Dziecka zachęcili uczestników konferencji, aby zgodnie z regulaminem synodu, poprzez pracę w diecezjach i konferencjach episkopatów, temat ochrony małoletnich oraz głos pokrzywdzonych wykorzystaniem seksualnym włączyli w drogę synodalną.

Podsumowując czterodniowe obrady, abp Wojciech Polak powiedział, że coraz wyraźniej widać, iż kryzys spowodowany wykorzystywaniem seksualnym małoletnich oraz zaniedbaniami przełożonych kościelnych dotyka istoty wspólnoty Kościoła. Abp Polak zaznaczył, że wobec faktu, iż przestępstwo wykorzystania seksualnego dewastuje życie człowieka we wszystkich jego wymiarach, niezbędne jest połączenie różnych kompetencji. W całym procesie wychodzenia z kryzysu niezbędny jest więc udział prawników, psychologów, terapeutów, psychiatrów, seksuologów, a także socjologów.

Prymas wyraził nadzieję, że warszawska konferencja wzmocni wzajemną solidarność i zainicjuje proces naszej wspólnej refleksji, wymiany doświadczeń i rozwiązań.

W trwającej od 19 do 22 września konferencji uczestniczyli członkowie Papieskiej Komisji ds. Ochrony Małoletnich, biskupi, wyżsi przełożeni zakonów męskich i żeńskich, a także osoby świeckie działające na rzecz ochrony dzieci i młodzieży w 20 krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Reprezentują oni Kościół rzymskokatolicki i greckokatolicki z Polski, Albanii, Chorwacji, Słowenii, Węgier, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii, Czech, Słowacji, Ukrainy, Rosji, Estonii, Łotwy, Litwy, Białorusi, Serbii, Czarnogóry, Macedonii Północnej i Kosowa.

Konferencję zorganizowały: Papieska Komisja ds. Ochrony Małoletnich i Konferencja Episkopatu Polski.